Linux İşletim Sistemi/Linux Nedir?

GNU/Linux aslında bir işletim sistemi değildir. GNU/Linux, Linus Torvalds adında Finlandiyalı bir bilgisayar mühendisinin 1991 yılında Helsinki Üniversitesi'nde bir öğrenci iken Intel'in yeni işlemcisi 80386'nın korumalı mod mimarisini denemek üzere geliştirmeye başladığı bir işletim sistemi çekirdeğidir. Ancak insanlara "GNU/Linux çekirdeğini kullanan bir işletim sistemi" demek zor geldiği için zamanla GNU/Linux çekirdeğini kullanan işletim sistemlerine genel olarak GNU/Linux denmeye başlanmış ve bu kullanım yerleşmiştir. Biz de Vikikitap'ta hatalı da olsa insanların kulaklarına yerleşen bu kullanımı benimsiyoruz.

GNU/Linux çekirdeğini kullanan işletim sistemlerine Linux jargonunda "dağıtım" denir. Dağıtımlar; GNU/Linux çekirdeğini, diğer programları (müzik oynatıcı, CD yazma programı, İnternet tarayıcı vb.) ve bunların kolayca sabit diske kurulmasına imkan veren bir arayüzü içeren program paketleridir. Pardus, Ubuntu, Debian, Fedora vb. birer GNU/Linux dağıtımıdır. İşte asıl işletim sistemi diyebileceğimiz şeyler bunlardır.

Yukarıda saydığımız dağıtımlar, aynı çekirdeği kullandıklarına göre bazı ortak özellikleri olmalıdır. Dosya sistemleri, komut satırında çalıştırılabilecek komutlar, klasör hiyerarşileri vb. ortaktır. İşte biz de bu kitapta bu ortak özellikleri anlatıyoruz.

GNU/Linux açık kaynak kodlu ve özgür bir işletim sistemi çekirdeğidir. Yani isterseniz GNU/Linux çekirdeğinin ve GNU/Linux dağıtımlarında kullanılan programların çoğunun kaynak kodlarını görebilir ve değiştirebilirsiniz (açıklık) ve isterseniz GNU/Linux çekirdeğini ve GNU/Linux dağıtımlarında kullanılan programların çoğunu -kaynak kodu değiştirerek veya değiştirmeden- arkadaşlarınıza ve İnternet üzerinden herkese dağıtabilirsiniz.

Linux Genel Özellikler

• Linux’un çekirdeği bir bakıma sistemin beyni sayılabilir. Aslında çekirdeğin adı Linux’tur. Bütün versiyonları aynı çekirdeği kullanır. Değişenler dosya ve dizin yapısı, dağıtıma giren belgeler, paketler, dağıtımın hedeflediği kullanıcılardır.
• Çekirdek, sistemin düzgün çalışmasından, bilgisayar kaynaklarının düzenlenmesinden, kullanıcıların görevlerinin sırasıyla yapılmasından, bellek denetiminden, yan birimlerin (CD-ROM, Ekran Kartı,SabitDisk vb.) çalışmasından ve benzeri işlemlerden sorumludur. Programlar, çekirdek içindeki “system call”lar (sistem çağrıları) yardımıyla birbiriyle haberleşirler. Çekirdeği oluşturan sistem çağrılarından kullanıcılarda yararlanabilir.Linux’ta sistemin temel yönetimi çekirdek tarafından yapılır.
• Linux, birden çok kullanıcıyı desteklemek için yazılmış ve ona göre programlanmıştır. Birden çok kullanıcı tarafından aynı kaynaklar paylaşılabilir ve kullanılabilir.
• Linux, birden çok görevin aynı anda yapılmasına olanak veren bir sistemdir. Siz bir klavyaeye bastığınız zaman yapılan işlem ile makineye uzaktan bağlanan bir başka kullanıcının işlemleri birbirinden bağımsız çalışır. Aynı anda arka planda örneğin bir web sayfasını sunan programlar olabilir, ya da bir başkası ftp isteğinde bulunabilir.
• Linux, 1.0 sürümünün Internet sitelerine konulduğu 14 Mart 1994 yılından beri beta denemelerini geçmiş ve kararlı bir yapıya bürünmüştür. Çekirdekte hatalar tespit edildikce üzerine yeni kodlar eklenir. Ancak Linux açık bir şekilde geliştiğinden sürekli bir kontrol altındadır. Çekirdeğin iki farklı sürümüde internette dağıtılır. Örnek olarak 1.2.13 kararlı bir çekirdek sürümüdür. 1.3.56 ise halen üzerinde geliştirme yapılıyor ve test ediliyor anlamına gelir. Çekirdek sürümünün ortasındaki rakam tek ise bu çekirdek deneyseldir. Hala test aşamalarından geçmekte ve üzerinde sürekli yeni kod yazılıyor demektir. Çift olması durumu ise bu çekirdeğin kullanılabilir ve çok büyük ihtimalle kararlı olduğu anlamına gelecektir.
• Linux’un kararlı bir işletim sistemi olmasının en büyük kanıtı, Internet üzerindekullanıldığı alanların genişliği ve bu konudaki yönetici memnuyetleridir.
• SMP (symmetric multi processor – simetrik çok işlemci) desteği Linux’ta Intel ve SPARC platformlarında mevcuttur. Sürüm numarası 2.0 ile başlayan çekirdekler açılırken sistemde kaç tane işlemci olduğunu bulur ve buna göre kendini ayarlar. Linux ile 16 işlemciye kadar olan sistemler doğrudan desteklenebilir.
• Linux, 386 ve üstü işlemcilerde korumalı kipte çalışır. Çalışan programlar arasında bir koruma vardır. Bu koruma yardımıyla bir program özel şartlar olmadıkça diğer programların çalışmasını engelleyemez. Çok kullanıcılı bir sistem için bu çok önemlidir. Benzer şekilde herhangi bir kullanıcı istediği gibi bir program yazıp sistemin kapanmasını veya çalışamaz hale gelmesine neden olamaz. Kullanıcıların dosya ve dizinleri basit bir koruma mekanizması kullanılarak diğer kullanıcıların görmesini engelleyecek şekilde saklanabilir. Linux, geniş güvenlik mekanizması içerir.
• Birden fazla programın çalışması halinde bellekte bu programların sadece bir tanesi tutulur. Böylece bellekten tasarruf sağlanır.
• Çalıştırılabilir bir program, belleğin tamamından büyük olabilir. Bu durumda programın sadece o an kullanılan bölümleri belleğe alınır ve çalıştırılır. Böylece bellek kısıtlaması programın çalışmasına engel teşkil etmez.
• Disk alanı yardımıyla belleğin yetmediği durumlarda fazla veri diske yazılır. Bu bölüme takas alanı (swap space) denir. Her biri en çok 2Gb tutan 16 tane takas alanı açılabilir.
• Paylaşılan kütüphaneler dinamik veya statik olabilir. Yani bir kütüphane aynı anda birden çok program tarafından yüklenebilir (dinamik), veya bir programın içine gömülebilir (statik). Linux’un çekirdeği büyük oranda POSIX , System V ve BSD standartlarıyla uyumludur. Pek çok klavye tipini destekler.
• Aynı anda birden çok sanal ekranı destekler. Konsolda oturuken birden fazla (en çok 64) giriş yapabilirsiniz.